Япон цэцэрлэгт багшилсан ТЭМДЭГЛЭЛ

Компьютер дээр удаан суусаар хөл даарч, нүүр мэнчийжээ. Өчигдөр орой халуун ваннд ороод шууд л хөнжил рүү шургалсан тул өглөө гэхэд үс далаад оны рок дуучин шиг болж хатсан байв. Гэлээ ч өнөөдөртөө нийтлэлээ бичиж гэртээ өнжих учраас өрөөнийхөө буланд үс зүсээ үл тоон, тухаа олж, шигдэсхийв. “Айдаа мөнчиг сайхан байна даа” гэсэн улаан хацартын бодол удаан үргэлжилсэнгүй, цэцэрлэгээс залгав.

Гурван минутын дараа гэхэд л би дугуйн дээр үсэрч суугаад, цэцэрлэгийн зүг хар эрчээрээ жийж байлаа. 09:20 цагаас цэцэрлэгийн өдөрлөгт оролцохоор нэрээ бүртгүүлсэн байснаа таг мартаж орхиж. Ээ, яг тэгж л таарна. Өглөө утсанд сануулга ирэхэд нь, “Бодоод бодоод бодын шийр дөрөв” гэгчээр “За эндүүрээ биз” гээд өнгөрүүлчихсэн, хариуцлагагүйн гайгаа эдэлж, аахилж уухилсаар яваа нь энэ. “Хоолны өдөрлөг” гэж нээрэн, хүүхдүүдээ цэцэрлэг дээр юу иддэг болохыг мэдэж болох ийм өдөрлөгт аль сарын өмнө бүртгүүлснээ мартсан нь энэ. Царай зүс ч дүүрч, ядаж байхад өвлийн эхэн сар эхэлчихсэн болохоор дугуйн дээр хурдтай жийгээд, өнөөх далаад оны дуучны үс минь цэцэрлэг дээр ирэхэд сэрвийж, сорвойгоод улам сүртэй болжээ.

“За, дүүрсэн хэрэг. Хоолоо идчихээд бушуухан харьж, ажлаа амжуулах минь” гэсээр сэгсгэр үсээ хэдэнтээ шувтраад цэцэрлэг рүү явж оров. 10 минут хоцорчээ. Ирэх ёстой цаг өнгөрснөөс таван минутын дараа цэцэрлэгээс залгаж, би таван минутын дотор харайлгаж ирснийг нэмж тооцвол яг л тэр. Ахлах багш инээсээр угтаж авав. Ер хэзээ ч “хоцорлоо” гэж үг хэлж, зэмлэхгүй л дээ, энэ хүмүүс. Угаас нийгэм нь хоцорсон хүн өөрөө өөрөөсөө ичиж, өөрийгөө зэмлэн буруушаах үзлийг нэвт суулгачихсан байдаг учир, нэмж хэлэх ч шаардлагагүй.

-Апьрон байгаа юу?

-Байхгүй.

….“Апьрон” бол монголчуудынхаар хормогч юм. Манайд ихэвчлэн тогооч, зөөгч л өмсөж харагддаг бол Японд дэлүүрийн худалдагч, цэцэрлэгийн багш, хүргэлтийн хүн, цэцэрлэгч гээд олон зориулалт, шаардлагаар апьрон өмсөнө. Түүний нэг нь өгзөг хэсгийг дарах зориулалт юм. Япон бүсгүйчүүд ихэвчлэн урт даашинз, банзал зэргийг өмсөх ч хааяа өгзөг хэсгийг барьсан өмд өссөн ч урт хормойтой цамц өмсөж аль болох нууна. Нуух гэхээсээ илүүтэй соёл болоод тогтчихсон байдаг. Мэдээж богино цамц өмсөөд, бариу өмдтэй явах эмэгтэйчүүд бий ч нийгмийн ерөнхий хандлагыг би энд ярьж буй юм шүү. Иймд цэцэрлэгийн багш нар байнга, зайлшгүй апьрон өмсдөг нь хүүхдүүдийн хоол унд, будаг шунхтай өдөржин зууралдахад ариун цэврийн зорилгоос гадна тэдний өмнө үргэлж гарч, дасгал хийж, хөдөлж, сууж, тонгойх шаардлага гардаг учир өгзөг хэсгийг далдлах бас нэг санаа юм.

Цагаан апьрон өмссөн нь багш нар

Апьрон байгаа юу?

-Байхгүй.

-Тэгвэл үүнээс сонгоод өмсөөрэй. Алийг нь өмсөх вэ. Өнөөдөр та багш болно шүү дээ гэв.

“Айн, хөөх тийм үү” гэсэн үг аман дээр гарч ирснээ, буцаан залгиад оронд нь “Харин тиймээ, баяртай байна шүү” гэж хариулав. Ээ, хөөрхий, хэл ус муугийн балаг хааяа хааяа тохионо оо, бас. Багшлах өдөрлөгийг хоолны өдөрлөг гэж ойлгосон, хөөрхий Гэрэлмааг яалтай. Багшлахдаа өдрийн хоолоо гэрээсээ авч ирэх үү, хүүхдүүдийн иддэг хоолноос идэх үү гэсэн асуултыг буруу зөрүү ойлгосон нь тэр аж. Гэхдээ, эсрэгээрээ сохорсон биш завшив гэгчээр, Япон орны сайн сайхан бүхэнд нүд, чих тавьж явдаг сэтгүүлч миний хувьд Япон цэцэрлэгт нэг өдөр багшилж, багш нарын арга барил, орчин, хоол унд, өдрийн хуваарьтай нь танилцах басхүү суралцах завшаан тохиосонд дотроо ихэд баярлав.

Багшлах ангийн зураг

МЭДЭЭЛЭЛ: Өнөөдрийн миний багшлах анги бол Япон улсын Сайтама мужийн сургуулийн өмнөх боловсрол олгох нэгэн цэцэрлэг юм. Бага ангийн “Багваахай” бүлэгт нийт 26 хүүхэдтэй, 3-4 насны багачууд эгээ л сургуулийн сурагчид шиг дүрэмт хувцастайгаа жирийлдэн гүйлдэнэ. Цагаан цамц, пиджак нь хайш яйш болж, шорт юбканых нь урд тал нь хажуудаа гарчихсан, хамгийн бага размерийг нь захиалсан ч хамаагүй томдчихсон энэ хүүхдүүд хоёр жилийн дараа сургуульдаа орохдоо дүрэмт хувцастаа хэдийнээ дасаж, зөв өмсөж, цэгцтэй биеэ авч явахад дадчихсан байх юм. Тэд энэ дүрэмт хувцасыг долоо хоногт хоёр өдөр өмсөж, бусад өдөр нь биеийн тамирын хувцастай ирдэг билээ. Өнөөдөр би тэдэнтэй өглөөний 09:30 цагаас 14:00 цаг хүртэл өдрийг хамт өнгөрүүлнэ.

Цэцэрлэгээс хол гэртэй хүүхдүүд сард тодорхой хэмжээний мөнгө цэцэрлэгийн төлбөр дээрээ нэмж тушааснаар гэрийнхээ үүднээс автобусаар авахуулаад, буцаан хүргүүлэх боломжтой болдог. Цэцэрлэгийн автобус өглөө манай гадна 07:51 цагт ирээд дараагийн хүүхдүүдийг авахаар явна. Анандыг авахаар ирэх үед автобусанд 5-6 хүүхэд хэдийнээ суусан байдаг юм. Харин гэр ойролцоо хүүхдүүдийг эцэг эх нь алхаад эсвэл дугуйгаар хүргэж өгнө. Ийм хүүхдүүд цэцэрлэг дээрээ хамгийн оройдоо 09:30 цаг гэхэд ирсэн байх ёстой. Намайг очиход ангийн хүүхдүүд бүгд цугласан байв.

“Анандын ээж ирлээ, Анандын ээж ирлээ” гэж хүүхдүүд шаагилдав. Ангийн хаалгаар явж орсон даруйд хоёр багш угтан авч, надтай хамт багшлахаар бүртгүүлсэн бас нэг ээж бүгд бэлэн болсон байлаа. Ананд ээжийгээ харуутаа нүд нь сэргэж, гүйж ирээд хөлнөөс зуураад авав. Доошоо суугаад “Өнөөдөр ээж нь багш шүү” гэж чихэнд нь сэмхэн шивнэвэл, ямар нэг тоглоом сэдэж олсон гэж бодсон бололтой, шоолонгуй толгой дохьчихоод гүйгээд явчихав.

ЦҮНХЭНД ЮУ ЮУ БАЙДАГ ВЭ?

Цэцэрлэгийн үндсэн хувцас, хэрэглэл. Цэцэрлэг бүр өөр өөр дүрэмт хувцастай байна.

Хүүхдүүд цэцэрлэгтээ бүгд адилхан цүнх үүрдэг бөгөөд тус тусын тавиур дээр цүнхээ тавина. Энэ цүнхийг анх цэцэрлэгт орохдоо худалдан авч, гурван жил үүрнэ. Ангидаа ирүүтээ цүнхнээсээ аяга, гарын алчуур хоёроо гарган угаалтуурын дэргэдэх өлгүүрт өлгөж байршуулна. Харин явахдаа авч цүнхэндээ хийснээр, ээж аав нь оройдоо авч сольж, угаах зэргээр арчилдаг билээ. Аяганы гадуур уут, алчуур зэрэг дээр хүүхдүүдийн нэр, ангийг заавал бичсэн байдаг.

Энэ бяцхан цүнхэн дотор чухам юу юу байх ёстойг анхнаас нь л нарийвчлан зааж өгсөн юм. Түүнээс илүүг нэмж хийж болохгүй. Илүү тоглоом, идэх уух зүйл хэрхэвч болохгүй. Харин хүүхдүүд өөрсдийн дуртай тоглоомоор цүнхээ гоёж, бусдаас өөрийн цүнхийг ялгаруулж болох юм.

Цүнхэнд орох эд зүйлсийн жишиг

Цүнхэнд: Гараа угаасны дараа арчих алчуур, ам зайлах аяга, сойз гадуураа гэртэй, халбага сэрээний сэт, хоол идэх үед тавган доороо тавьж ширээ бохирдуулахаас сэргийлэх бүтээлэг, эдгээрийг нэгтгэн хийх уут зэрэг байна. Зарим өдрүүдэд усны сав, бэнто нэмж өгч явуулна. Эдгээр эд зүйлсийг хүүхдүүд өөрөө арчилж, хямгадаж, үүрч ирж, очих учир өөрийн эд зүйлд эзэн болох чадварт эртнээс дадаж байгаа нь энэ юм.

Цэцэрлэгийн анхны өдрийг санаж байна. Ананд гурван нас хүрээд удаагүй байж. Гадаа автобус ирэхэд нь хүүгийн цүнх болон бусад эд зүйлс хийсэн торыг нь аав ээж хоёр нь барьж зогссоноо автобусны харгалзагч багшийн гарт дамжуултал, “Хүүхэд өөрөө үүрэх ёстой” гэж өөрт нь үүрүүлээд оруулж билээ. Одоо бол цэцэрлэгээс гадуур явсан ч Анандад тоглоомыг нь, гадуур хувцасыг нь цүнхэнд нь хийж үүрүүлээд явуулж суржээ. Ганц хоёрхон настай, тэнтэр тунтар алхах жаалуудад ч гэсэн эгдүүтэй бяцхан цүнх үүрүүлээд явуулж байдаг нь зөвхөн гоёл чимэглэл ч биш, цаанаа ийм учиртай юмсанжээ.

ӨГЛӨӨНИЙ ДАСГАЛ ЭХЭЛЛЭЭ

Хүүхдүүд дасгал хийхэд бэлэн.

Ангид ороод удалгүй хүүхдүүд гараа хоёр тийш тэлэн, хоорондох зайгаа аваад дасгал хийж эхлэв. Багш болсон би ч ард нь зогсоод дасгал хийх хэрэгтэй боллоо. Нийт 15 минут орчим хүүхдүүд гурван ч дуун дээр биеийг ерөнхийд нь халаах, цаашлаад тэр бүр хөдөлгөөд байдаггүй нарийн булчингуудыг хөдөлгөх дасгалууд хийнэ. Гол нь тэд аз жаргалтай, хөгжилтэй байлаа. Тухайлбал, нэг дуу тэр чигтээ олон төрлийн амьтадын хөдөлгөөнийг дуурайсаар дуусав. “Мэлхий суулаа, дээш удаанаар өнгийсөөр өнгийсөөр үсэрлээ” гэж багш дуулахад хүүхдүүд хөгжилтэйгөөр инээлдэн үсэрцгээв. “Рийбиг, рийбиг” гэж мэлхийг дуурайн дуугарцгаав. Тэгээд хоёр гараа дээш өргөөд матар болов. Матар баруун зүүн тийш шилгээн хошуугаа ангалзуулав. Дараа нь тэд галт тэрэг болж, басхүү спортын олон төрлийн нэрийг хэлж, хөдөлгөөнийг нь дуурайцгаав. Хөлбөмбөг гэвэл тэд бүгд нэгэн зэрэг бөмбөг өшиглөж байгаа шиг хөдлөх бол сагсанбөмбөг гэх үед бүгд үсрэн, гарандаа бөмбөг байгаа мэтээр төсөөлөн шидэв. Энэ мэтээр хүүхдүүдийн танин мэдэхүйг тэлэхийн зэрэгцээ, хөдөлгөөний эвсэлд нь хувь нэмэр оруулж, хөгжилдөж, эрүүл байх эхний алхамыг нь хийхээс цэцэрлэгийн өглөө эхэлдэг ажээ.

Тэд дасгал хийж байна гэж өөрсдөө ч мэдэлгүйгээр биеийн бүх булчинд хүрсэн дасгалуудыг ядах юмгүй хийж дуусгав. Гурав, дөрөвхөн настай, цэцэрлэгт дөнгөж орсон тэдэнд инээдтэй бас хөөрхөн дасгалууд заах нь багш нарын үүрэг ажээ.

Спорт өдөрлөг. Хүүхдүүд энэхүү өдөрлөгт бүтэн сар бэлдсэн юм.

Японд ирүүт анх анзаарсан зүйлсийн нэг бол энд илүүдэл жинтэй хүн "нүдний гэм”. Байхгүй биш, бий. Гэхдээ араас нь харсан тэгш сайхан биетэй, гүйлтийн хувцастай, фитнесс цагтай, чихэвч зүүсэн догь залуугийн хажууд очин харвал үнэндээ нэг өвөө зогсож байх нь элбэг. Ээдээ, илүүдэл жинтэй эмээ гэж тунчиг ховор доо. Хүнс ногоо элбэг гэдгээр аргагүй тэд давуу талтай ч спорт, дасгал хөдөлгөөнийг тэд хар багаасаа “хийх ёстой зүйл” болгон мөрдөж сурчээ. Ихэнх нь, ихэнх нь шүү. Гүйж харайхаас арай нас нь өнгөрсөн өвөө эмээ нар долоо хоног бүрийн тогтсон өдрүүдэд манай урдхан талбайд модон бөмбөг цохихоор өглөө эрт цуглардаг, дүүргийн дасгалын өрөөнүүдэд тэд сунгалт хийж байх нь элбэг. Залуус нь харин ихэвчлэн л гүйж, каратэ хийж, усанд сэлж биеийн хөдөлгөөнийг эрхэмлэнэ. Угаас ер нь энд хүүхдүүд цэцэрлэгээсээ эхлээд л спортын ямар нэгэн дугуйланд богино хугацаагаар ч болов хамрагддаг нь ёс. Мундаг сайн хүн болох, тэр спортоор насан туршид хичээллэхдээ биш эрүүл дадал зуршлыг багаасаа олж авахын зэрэгцээ өөрийн сонирхол, ирээдүйн зам мөрийг эрж хайх эрлийнх нь эхлэл болох учиртай юм. Мөн ч спорт хүнийг тэвчээртэй, тууштай болгох суурь болдог тухай илүү нуршаад яах билээ.

Цэцэрлэг даяараа бүх ангид, бүх бүлэгт нэгэн зэрэг дасгалын цаг ийн эхэлж дууслаа. Хоёр давхар цэцэрлэг нурчих вий гэмээр л хүүхдүүд үсрэн хөгжилдөв. Дасгал дуусахад “хүва хүва” гэж Япончуудын хэлдэг зөөлөн, памбагар материалтай дулаан хувцас өмссөн миний хөлс чийхарч, хэдийнээ халууцаад эхэлсэн байв.

АРИУН ЦЭВРИЙН ӨРӨӨНД ГУТЛАА СОЛЬЖ ОРНО УУ

Хүүхдүүдийн гар угаах хэсэг. Зүүн гар талд хүүхдүүдийн гарын алчуур, сойз, ам зайлах аягыг өлгөж байршуулжээ.

“Энэ удаа эхлээд охид, дараа нь хөвгүүд ариун цэврийн өрөөнд ороорой” гэж багш хэлэв. Заримдаа, хөвгүүд түрүүлж охид дараа нь орно. Охидыг ариун цэврийн өрөөнд орж бие засах хооронд хөвгүүд ноцолдож тоглоцгоов. Анги дотор нь шийдэж өгсөн жижигхэн тасалгаануудтай ариун цэврийн өрөөний үүдэнд сольж орох углааш хангалттай тоогоор байх бөгөөд хүүхдүүд өнгийн скоч наасан тусгай зайд гутлаа тайлан, углаашаа өмсөөд цааш орно. Заавал шүү. Дотогшоо оймстойгоо эсвэл гуталтайгаа орж болохгүй. Зарим хүүхдүүд гутлаа зэрэгцүүлж тавилгүй, хайш яйш тавьсан байвал багш харуут гутлан дээрх нэрээр нь дуудаж, дахин тайлбарлаж өгнө.

Япончуудын бас нэгэн өдөр тутмын соёл бол энэ. Ариун цэврийн өрөөнд өтгөн, шингэний нян бактери агаарт дэгдэж байдаг тул тус өрөөнд өмсөж орсон углааштай гэр дотор явахгүй, тэнд нь тайлж үлдээх явдал юм. Маш олон Япон айлд энэ соёлыг харж болно. Гэхдээ мэдээж бүгдэд биш. Тиймийн учир цэцэрлэгт энэ соёлыг заадаг. Мөн Япон айлуудад ороод үүдний хэсэгт гутлаа тайлаад, эргэж гарахдаа өмсөхөд бэлэн буюу эргүүлж харуулан зэрэгцүүлж тавих ёстой. Яг энэ жишгийг хүүхдүүд цэцэрлэгтээ сурч авдаг бөгөөд одоо Ананд гэртээ энэ соёлыг аав ээж хоёроосоо шаардаж шаналгах болов. Бид ч гадуур л энэ соёлыг нь дагахаас, гэртээ дур зоргоор байдаг байснаа, сүүлд Ананд гэх хүндхэн “багш”-ын гараар хүмүүжигдэж, хирэндээ л хичээж яваа билээ.

Ариун цэврийн өрөөнөөс гарч ирээд тэд бяцхан угаалтууртаа гараа угаагаад, өглөөхөн гаргаж тавьсан цэвэрхэн алчуурандаа гараа арчин үргэлжлүүлэн тоглож эхлэв.

ХӨГЖИМ

Төгөлдөр хуур анги бүрт нэг байгаа харагдана. Учир нь сургуулийн өмнөх боловсрол олгох цэцэрлэгийн багш бүр төгөлдөр хуур дээр үндсэн аялгуу заавал тоглож чаддаг байх ёстой. Учир нь Япон цэцэрлэг дуу хөгжмөөр өглөөгөө эхлүүлж, өдрийг дуу хөгжмөөр үргэлжлүүлж, дуу хөгжмөөр үдэж, дуу хөгжмөөр ёсолж, хүндэлж бас тоглоцгоодог билээ. Ингээд өглөөний мэндчилгээнээс өнөөдрийн хөгжим, дуу хуур эхэлнэ. “Өглөөний мэнд багшаа, өглөөний мэнд бүгдээрээ. Цэцэг ч гэсэн “нико нико” гээд инээж байна” гэж хүүхдүүдийн цангинасан хоолой ангиар нэг жингэнэв. Хүүхдүүд бие бие рүүгээ харж бөхийн ёсолж, багшаа мөн хүндэтгэн ёслоно. Цоглог, чанга дуугаар, үгээ тод бүтэн хэлж мэндэлж сурах нь Япон соёлыг ойлгох анхны алхам болно. Аав, ээж хоёр нь Анандад мэнд мэдэх, үдэх, явах соёлыг зөв суралцуулах гэж ихэд хичээдэг бөгөөд заримдаа Ананд багштайгаа явдал дундаа мэндлэх, үгээ хагас дутуу хэлэх, анхаарлаа өөр зүгт хандуулан хэлэх зэргээр аргацаах гэж үзнэ. Харин энэ нь Япон хүмүүсийн хувьд тун хүндлэлгүй зан үйл болох ч дөнгөж суралцаж яваа хүүхдүүдэд найр тавин, өхөөрдөөд өнгөрөөнө. Гэвч үнэндээ гэр бүлийн хүмүүжил, хүүхдэдээ ёсзүйн шаардлага тавьж чаддаг эсэхийг мэнд ус мэдэх, мэндлэх хүндлэх соёлоос нь давхар харж байдаг нь нууц биш юм.

Цэцэрлэгийн эрхлэгч багш, хүүхдэд ёслон мэндэлж буй нь

Ийнхүү хүүхдүүд өглөөний мэнд мэдэн дуулсны дараа, тухайн сард суралцах ёстой дуу, өнгөрсөн сард суралцсан дуу гэсээр хэд хэдэн дууг нэгэн дор дуулан баясана. Үүнээс гадна баяртай, сайхан хооллоорой, сайхан хоол байлаа, баярлалаа гэсэн хэд хэдэн ёслол, хүндэтгэлийн үгсийг хөгжмийн аястай нийцүүлэн хэлж эсвэл дуулж сурсан байдаг. Тухайлбал, хоол идэхийн өмнө “Өдрийн зоог, өдрийн зоог. Жаргалтай байна. Гар маань цэвэрхэн. Бид нар бүгдийг нь сайн зажлаад, идэж дуусгана. Сайхан хооллоорой” гэх утгай дууг багшийн төгөлдөр хуурын хэмнэлд тааруулан дуулаад, хоолоо идэцгээнэ.

Төгөлдөр хуураар хүүхдүүдэд өөр нэгэн соёлыг төлөвшүүлсэн нь зэрэг ёслон мэхийх. Нэг, хоёр, гурав дахь даралт дээр тэд нэгэн зэрэг 90 хэм бөхийн ёслоно. Энэхүү ёслогоог ихэвчлэн бүх нийтийн концерт, үзлэг, үйл ажиллагаануудын өмнө болон өөрөөсөө ахмад сурган хүмүүжүүлэгчид, эрхлэгч зэрэг хүмүүст албан ёсны үйл ажиллагаан дээр үг хэлэхийн өмнө дараа зэрэгт ашигладаг юм. Гурван настай эрээлжилж гүйлдсэн бяцхануудыг нэгэн зэрэг ёслогоо хийлгэж чадна гэдэг бэрх даваа биш ажээ.

ЭРҮҮЛ ЯПОН ХҮҮХЭД

Цэцэрлэгийн өдрийн хоол бол Япон улс өөрийн ирээдүйд хэрхэн санаа тавьж буйн тод илрэл юм. Япон улс хөгжихийн тулд иргэн нь хөгжих хэрэгтэй, иргэн хөгжихийн тулд эрүүл биетэй, саруул ухаантай байх ёстой. Үүний тулд шим тэжээлтэй, тэнцвэртэй хоол идүүлж, ходоод гэдсэнд нь бага наснаас нь анхаарч, эрүүл зөв хооллох соёлыг цэцэрлэгээс нь эхлэн суулгаж, ирээдүйд энэ эрчээр амт чанарыг өндөр түвшинд ялгах, эрүүл зөв зохистой хоолыг илүүд үзэх дадлыг суулгах олон ч ач холбогдолтой юм.

Хүүхдүүд цэцэрлэг дээрээ ямар хоол идэх тухай мэдээлэл сарын өмнө өдөрчилсөн меню буюу бүх орц найрлагатайгаа эцэг эхчүүдтэй холбоо барих аппликэйшнээр дамжин ирнэ.

Нэгт: Хоол ямар харагдахыг үзүүлсэн зурагт меню.

Хоёрт: Өдөр бүрийн хоолны орц, нэр, найрлага

Гуравт: Ямар ямар материал хаанаас авч хийсэн тухай мэдээлэл гэсэн гурван өөр төрлийн бичиг баримт сарын турш аппликэйшин дээр байршина.

Хүүхдүүдэд яг ижил нэгэн төрлийн бэнтоны савтай хоол ирэх бөгөөд хоолны балансыг нарийн чандална. Хоёр багш өдөр бүр эрэгтэй хүүхдүүд, эмэгтэй хүүхдүүдийг ээлжлэн хоолыг нь шалгана. Идэж дуусаагүй бол буцаана. Будаа нэгийг ч үлдээхгүй идэхийг багш хүснэ. Учир нь энэ будааг хүмүүс хэрхэн хөдөлмөрөө, ширхэг бүрийг нь бөхийн түүж, сэтгэлээ шингээн тарьдаг тухай түүхийг багш сануулна. Сайн зажлахгүйгээр хэтэрхий хурдан эсвэл бусдад дараа болж хэтэрхий удаан идэхгүй байх нь ч чухал гэж багш нэмж хэлэв. Цэцэрлэгт орохын өмнө гурван настануудыг хамгийн ихдээ 40 минутаас нэг цагийн хооронд өөрөөр нь хоолыг нь идүүлж сургах даалгаварыг эцэг эхчүүд бидэнд өгч байсан билээ.

ХАРИУЦЛАГА ҮҮРЧ СУРЪЯ

Хүүхдүүдийн нэрийн пайзны дор ногоон тэмдэг нэмж зүүсэн хэдэн хүүхэд нүдэнд тусна. Тэд бол долоо хоногоор ээлжлэн солилцдог алба буюу багшийн туслах, манайхаар бол жижүүр сурагч юм. Тэд хэд хэдэн үүрэгтэй. Тухайлбал, хоолны цаг болоход хүүхдүүд бүгд ширээ ширээн дээрээ сууж, жижүүр сурагчид л босон хүүхдүүдийн хоолыг гурав, гурваар нь зөөн ширээн дээр нь хүргэж өгнө. Дараа нь ирээд сүүг нь мөн авна. Жижигхэн төмпөн бариад зөөнө.

Цэцэрлэгийн номын булан

Би энэ удаа хүүхдүүдэд сүү өгөх ажилд хувиарлагдав. “Хэдэн хүүхэд байгаа вэ” гэвэл “Дөрвөн хүүхэдтэй ширээ” гэж тэр хариулна. Би дөрвөн сүүг төмпөнд хийж өгвөл дараагийн хүүхэд ирж, би ахиад л “Хэдэн хүүхэд байгаа вэ” гэж давтан асуусаар бүх ширээ сүүтэй боллоо. Гурван настанууд энэ ажлыг хийхдээ тоо тоолохоо ч давхар давчтихаж байгаа юм. Ийнхүү бүх ширээ хоол, сүүгээ авч дууссаны дараа жижүүр сурагчид ч ширээ ширээндээ суун хоолоо идэхээр зэхнэ.

Хоолны үеэр тэд цүнхнээсээ халбага сэрээний сэт, ширээний бяцхан бүтээлэг зэргээ гарган, бэлтгэлээ хэдийнээ базаасан байна. Асгаж завааруулвал өөрсдөө арчиж цэвэрлэх бөгөөд гэрээсээ гадуураа гэртэй, гар арчих нойтон алчуур авч ирдэг. Хоолоо идэхдээ маскаа авч, голын пластик хаалтуудаа тавина. Мөн хоолоо идсэний дараа шинэ маск зүүх учир, хоолны хэрэгслүүд дунд нь шинэ маск хийж бэлдсэн байх нь эцэг эхийн үүрэг. Ингээд хараахан хоолоо дуусгаагүй бол багш нь буцаасаар хэд хэдэн хүүхэд сандал руугаа эргэв.

Хоолоо түрүүлж идсэн хүүхдүүд багшдаа шалгуулаад гар, шүдээ угаана. Бусад хүүхдүүд идэж дуусахыг хүлээнгээ зарим нь биеэ засаж, тоглож, ном уншиж, шүдээ угаана. Жижигхэн шүднүүдээ эгээ л том хүн шиг үрж үрж, дараа нь амаа томоо ангайгаад “Хараад өгнө үү” гэж багшдаа очин шалгуулна. Багш доош суугаад, хүүхдүүдийн амыг нэг бүрчлэн сайн хараад, болно эсвэл ахиад жаахан гэсэн товчхон хариу өгнө. Тэд өөрсдөө шүдээ бүрэн угааж чадахгүй нь мэдээж ч, “Шүдээ угаах ёстой” гэсэн ахуйн соёлыг мөн л хархан багаас нь суулгах чухал юм. Өнгөрсөн онд энэ ангид шүдний үзлэг ирэхэд 26 хүүхдээс нэг хүүхдийн нэг л шүд хорхойтой байсан гэсэн мэдээ ирсэн юм. Адилхан л хүүхдүүд болсон хойно тэд чихэр идэхгүй биш иднэ ээ, ялангуяа Японд өнгө алаглсан чихэр шоколад алхам тутамд тааралддаг ч хүүхдүүдийн шүд 90-ээс дээш хувь нь хорхойгүй үзүүлэлттэй байгаа нь ямар учир шалтгаантай гэж та бодож байна.

ӨНӨӨДӨР ЯМАР БҮТЭЭЛ ХИЙХ ВЭ

Аав, ээжийн өдөрт зориулан хүүхдүүд өөрсдийн гараар аав ээжийгээ зуран бэлэглэв

Өнөөдрийн бүтээл бол "маракасү” нэртэй сэгсрэхэд дуу гардаг модон тоглоом юм. Японы цэцэрлэгүүдэд өдөртөө элдэв бүтээл хийх нь элбэг бөгөөд материал нь ихэвчлэн дахин боловсруулагдах үйлдвэрээс авсан хаягдал байна. Тухайлбал, сүүний сав, ариун цэврийн цаасны гол, гал тогооны цаасны гол, скочны гол, жижиг ундааны сав, жигнэмэгний сав, зайрмагны гэр гэх мэт айлуудын угааж, цэвэрлээд хаясан хогийг ашиглан бүтээл хийдэг. Одоо тэд хог биш бүтээл болно. Энэ удаа бид хуруун чинээ хуванцар сав болон жижиглэж хайчилсан соруулыг ашиглан уг тоглоомыг хийх юм.

Эдгээр нь бүгд хог, хаягдал шиг харагдаж буй ч хүүхдийн бүтээлч сэтгэхүй, гарын нарийн булчинг хөгжүүлж буй юм.

Өдөртөө л Ананд ийм бүтээл тор дүүрнийг барьсаар ирдэг бөгөөд дөрөв хоног цуглуулахад л ийм болчихно. Хүүхэд харах төвд энэ материалуудыг ашиглаад ямар нэгэн сэдвээр бүтээл хийж болох ч хүүхдүүд өөрсдийн уран сэтгэмжээр шинийг сэдэн хийж ч болох юм. Заримдаа оноож хэлэхэд хэцүү, хооронд нь скочоор холбож наасан ундааны бөглөө, соруулнууд, ариун цэврийн цаасны голуудыг давхарлаж наасан, шамбааралдсан зүйлс ирнэ. Гэхдээ энэ бүрт хүүхдийн бүтээлч сэтгэлгээ хөгжихийн зэрэгцээ, гарын нарийн булчингууд баттай хөгжиж байгаа нь харагддаг. Сүүлд Анандыг өнгийн цаасыг ямар чадмаг нугалж байгааг хараад, гарын булчингуудын хөгжил тун сайжирч, одоо зурах бичих, төгөлдөр хуур дарахад хуруунуудаа хүссэнээрээ хөдөлгөж, удирдаж чадахаар болжээ гэж дотроо баярлан бодсон билээ. Мэдээж хүүхдүүдийн гарын булчингийн хөгжил оюун ухаан, хэл ярианы хөгжилтэй салшгүй холбоотой гэдгийг аутизм, даунтай хүүхдүүдийг хөдөлгөөн дээр суурилж хөгжүүлдэг Зан авир засалч багш Э.Лхамзаяа хэлж байсан билээ.

Нөгөөтэйгүүр, энэ их “бүтээл”-ийг нь тэр бүр гэртээ хадгалаад байх боломжгүй учир хаяхаас өөр сонголтгүй. Хамгийн гол нь хийсэн зүйлсийнх нь учир утгыг сайтар асууж, ярилцаж чадвал ямар их зүйлийг бодож хийсэн бэ гэдгийг нь ухаж ойлгон, хүүхдийнхээ тархины хөгжлийг хаа явааг мэдэх, юу бодож хүсэж, юунд дурлаж байгааг нь мэдэх боломжтой. Мөн зурсан зураг болгоныг нь заавал нэг бүрчлэн харж, ойлгохгүй байгаагаа асууж, гэртээ ил байлгаж, хэсэг ч болов хөргөгч, ханан дээрээ нааж байгаад, заримыг нь авч хадгалаад заримыг нь хаях шаардлагатай болдог. Тухайлбал, Ананд нэг удаа аавдаа бугуйн цаг хийж ирсэн бөгөөд "Ээж цагтай, би цагтай, харин аав цаггүй шүү дээ" гэж хэлсэн юм. Энэ нь хүүхэд ямар анзааргатай, юунд санаа зовж, сэтгэлдээ тээж явж вэ гэдгийг харуулсан нэг л жишээ юм.

АСУУДАЛ ГАРАВ

Гарцаар хэрхэн гарах тухай хичээл орж буй нь...

Анандтай хамт “Таван настануудын нууцлаг ертөнц” нэвтрүүлгийг үзэж байтал хоёр хүүхэд тоглоомоо булаацалдан муудалцав. Тэднийг харсан Ананд “Болохгүй тэ, болохгүй тэ” гэж сандран ээж рүүгээ гайхан харав. Энэ тохиолдолд бид ихэвчлэн “За найздаа өгчих өө, миний хүү” гэж бусдад найр тавин өөрийн хүүхдийг гомдоон хоёрт тавих, эсвэл хуваагаад тоглох боломжгүй тоглоомыг “Хуваагаад тоглоорой” гэх мэтээр аль болох зөв үг хэлэхийг хичээн аргалаад өнгөрдөг. Дээрх нэвтрүүлэгт, тоглоомоо булаацалдсан хоёр хүүхдийг багш нь бусад хүүхдүүдээс тусгаарлаад “Та хоёр эвлэрснийхээ дараа дотогш орж болно шүү” гэв. Хүүхдүүд үргэлжлүүлэн муудаж байснаа удалгүй инээлдэж, хоорондоо тоглож эхлэв. Багш ч тэднийг орохыг зөвшөөрлөө. Гэвч тэд асуудлаа шийдвэрлэсэнгүй. Энэ тохиолдолд яах ёстойг би ч сайн мэдэхгүй, тээнэгэлзэж байтал Ананд хажуугаас “Дарааллаараа тоглоно шүү дээ” гээд нүдээ гурвалжлав. Нээрэн тийм шүү дээ, эхлээд тоглож байсан хүүхэд хэсэг хугацаанд тоглоод, дараагийн найздаа шилжүүлнэ. Өөрийнх нь дараа тоглох хүүхэд байгааг бодолцож, ганцаараа тэр тоглоомыг эзэмшихгүй байх, харин нөгөө хүүхэд эхний хүүхдийг тоглож дуусахыг хүлээх ёстой аж. Энэ бол миний эсвэл аавынх нь заасан зүйл биш юм. Харин Ананд үүнийг чухам цэцэрлэгээсээ л сурсан аж.

Энэ өдөр анги дээр хоёр хүүхэд муудалцаж, дуу шуу болов. Ангийн хамгийн хөдөлгөөнтэй хоёр хүүхэд ном булаацалдаж, бусад хүүхдүүдийн анхаарал тэдэн рүү чиглэв. Багш очоод номыг хамгийн анх барьж байсан хүүхдэд үг дуугүй авч өгөв. Тэгээд булаацалдаж байсан хүүгийн өмнө сөхөрч суугаад “Дарааллаа хүлээнэ” гэж эелдэг боловч шаардангуй хэллээ. Үүний дараа эхний ном барьж байсан хүүхэд дээр очоод, номоо уншиж дуусаад найздаа хүргэж өгөхийг сануулав. Номыг булаацалдахаа больсон тул удалгүй хүүхдүүдийн аль альных нь сонирхол буурав бололтой, эхний хүү төд удалгүй номоо хоёр дахь хүүд шилжүүлэв. Харин хоёр дахь хүү нэг минут хүрэхгүй хугацаанд хэд хэд эргүүлээд номын хэсэгт буцаан тавив.

Япон хүмүүс автобусны буудал, метроны хаалга, шат, дэлгүүр, үйлчилгээний байгууллагуудын гадна дарааллаж зогсдог гэдгээрээ алдартай. Энэ соёлыг мөн тэд насанд хүрээд ухамсарладаг бус цэцэрлэгийн бага ангиасаа л суралцаж, төлөвшиж ирдэг байх нь гэж тэгэхэд ойлгов. Хүүхдүүдэд “Дарааллынхаа дагуу” гэдэг хатуу үгийг багш ямар ч найр тавилгүй, шулаахан хэлж чадаж байгааг хараад бид ч гэртээ энэ журмыг мөрдөх ёстой юм байна гэж цухасхан бодогдов.

НОМ УНШИХ ЦАГ

Хүүхдүүд ердийн үед биеэсээ холдуулдаггүй, хаа байгаа газраа “чирж” явдаг зүйл бол гамшигаас хамгаалах малгай юм. Хоол идэж байхдаа сандалныхаа ард, ном уншуулахдаа газар дээр зөөлөвч маягаар ашиглан сууна. Анх худалдаж авахдаа л яагаад ч юм “бэлгэдэл маягийн л юм” гэж бодож байсан ч эсрэгээрээ хамгийн их хэрэглээтэй зүйл нь энэ байв. Тэд хоёр долоо хоногт нэг удаа гал гарах эсвэл газар хөдлөх үеийн дохиолол дуугаргаж, малгайгаа шүүрэн авч өмсөөд, цэцэрлэгийн гадаах аюулгүй талбай руу багшийн зааварчилгаагаар гарч сууцгаадаг. Малгайн дээр хүүхдийн овог нэр, эцэг эхийн утасны дугаар, цусны бүлэг, гэрийн хаяг бичээстэй байдаг.

Сургуулилалтын үеэр хүүхдүүд...

Дээрх малгайг зөөлөвч болгон суусан байгаа нь

Үндсэн сэдэв рүүгээ эргэн орвол, хүүхдүүд энэ малгайн дээрээ суугаад номоо сонсож эхэллээ. Багш хүүхдүүдийн урд сандал тавьж суугаад хуудсыг нэг нэгээр нь эргүүлэн зурагт ном уншлаа. Энэ юу вэ хүүхдүүдээ гэж асуувал эрэгтэй хүүхдүүд нэгэн дуугаар “Баас” гэж орилно. Дараагийн хуудас дээр мөн л баас, баас, баас гэж орилцгооно. Баас гэдэг үг их л инээдтэй сонсогддог бололтой, Ананд ч бас гэртээ энэ ч баас шиг харагдаж байна, тэр ч баас, би ч баас гэх мэтээр аливааг инээдтэй болгож, хөгжилдөхийг ихэд хүсдэг юм. Гэвч хэтэрвэл инээдэм биш ханиадам болчихдог талтай. Гэхдээ багш олон хүүхдүүдийн “баас” гэж орилох дуунд ямар ч хариу үзүүлэхгүй, зөвхөн “Баас биш ээ” гэж төв дуугаар хэлээд үргэлжлүүлэн номоо уншина. Хүүхдүүд хэд хэдэн удаа “Баас” гэж орилсноо багш нь тоохгүй болохоор тэгэсхийгээд намжив. Хэрэв над шиг “Ямар муухай юм ярьдаг хүүхэд вэ” гэх зэргээр ач холбогдол өгөөд л байвал хүүхэд улам онгирч, ном унших бүр лөөлөө болдог юм.

ОДОО САЙН ТОГЛОЖ АВНА

Ананд хоёр найзтайгаа дугуйн дээр тоглож буй нь

Ном унших цаг дууссаны дараа цагаа харвал 13 цаг хэдийнээ өнгөрчээ. Цагаан хоолойгоор “Төв бассейны дугуйланд хамрагддаг сурагчдын автобус ирсэн тул ангиас гаргана уу” гэсэн зар түгээн, манай ангиас хоёр сурагч гарч одов. Төв бассейны сургалтад каратэ, жүдо, усанд сэлэлт, бүжиг гэх мэт хэд хэдэн цогц дугуйлан бий. Дугуйлан сурагчдыг цэцэрлэгээс нь автобусаар ирж аваад дараа нь гэр гэрт нь мөн хүргэх өгөх үүрэгтэй. Дугуйлангийн төлбөр басхүү өндөр учир хүүхэд бүр явах боломж хомс байдаг талтай.

Харин үлдсэн хүүхдүүд цүнх, номоо цэгцлээд гадаа гарч тоглохоор яарцгаана. Өдрийн хамгийн дулаахан цаг ирсэн тул хүүхдүүдийг гадаа тоглоомын талбай руу нийтэд нь гаргана. Ковид19 гарснаас хойш эндэхийн хүүхдүүд цэцэрлэг дээрээ хоол идэхээс бусад бүх үед маскаа зүүж, багш нар үргэлж маскаа хамарнаас дээш болгон зүүхийг сануулна. Гадаа ч тэр.

Цэцэрлэгийн бүх хүүхдүүд талбайд гарчээ. Шаагилдаж, шуугилдсан хүүхдүүд 30 минутын дараагаас эхлэн өөр өөрсдийн автобусны дохиогоор цүнхээ авч, цэцэрлэгээсээ гарна. Харин зарим нь үргэлжлүүлэн цэцэрлэгийн нэг давхарт байх “Хүүхэд харах төв”-дөө орно. Сургуулийн өмнөх боловсрол олгох энэ цэцэрлэг яг л сургууль шиг хуваарьтай учир эрт тарчихдаг. 14:00 цаг гэхэд сүүлийн хүүхэд гарна. Иймд өдөржин ажилтай эцэг эхчүүдэд зориулан оройн 18:00 цаг хүртэл хүүхдийг тоглуулж, бүтээл хийлгэж харж өгөх, нэмэлт төлбөр бүхий ийм төв ажиллуулдаг юм.

Ингээд хүүхдүүдийг тоо ёсоор нь үдэж өгснөөр миний ажил дууслаа. Хоол “буудчихаад” харих гэж байсан улаан хацарт 14:00 цаг гэхэд цэцэрлэгийн үүдэнд хүүхэд тоолчихсон зогсож байх гэж. Үгүй мөн, доогтой юмдаа гэж өөрийгөө шоолно. Дараа нь цэцэрлэгийн ахлах багштай ахин уулзаж, түр зээлүүлсэн апьроныг нь буцааж өгөхдөө “Багшийн заах арга барилд юуг анхаарвал зүгээр вэ, цэцэрлэгийн орчинд юу нэмэх хэрэгтэй вэ, ямар санагдсан бэ” гэх зэргээр цэцэрлэгийн үйл ажиллагааг сайжруулахад чиглэсэн асуултуудад хариулан бичих болов.

Би юу хэлэх билээ… Хэлэх үг байсангүй. Гэхдээ юу ч юм бичих ёстой болохоор…. сэтгэлээ сайтар сонсоод юу хэлэхийг хүсэж байгаагаа ахин нэг тунгаавал энэ үг бодогдов. “Сэтгэл үнэхээр амарлаа”. Энд хүүхэд минь аюулгүй, эрүүл, хөөр баяртай, хөгжилтэй, басхүү дэг журамтай байгаад нь баярласан юм байна. Гадаад хүүхэд учраас хүүхдүүдийн хоорондын ялгаварлан гадуурхалтад өртдөг байх вий гэж сэтгэлээ удтал чилээсэн минь энэ өдөр арилав. Гэвч болгоомж, сэрэмж байсаар байх нь гарцаагүй. Японы “ижимэ” гэж ялгаварлан гадуурхалт, дээрэлхэлт гэж тусдаа нэгэн том сэдэв учир дараа энэ тухай дахин бичих үе ирэх байх.

Гялайлаа… баяртай.

Хаа газрын туршлага өөр өөр, авах бас гээх зүйлтэй. Хүүхэд бүрийн онцлог өөр, тус бүрийн ертөнцтэй. Дээрх нийтлэлд аль нэг улс орон, өөрийн хүүхдийг онцгойруулан бичихийг гол зорилгоо болгосон гэвэл эндүүрэл юм шүү. Харин нэг ч гэсэн хүнд өөрийн мэдсэн, сурсан зүйлээ хуваалцаж, ирээдүйдээ өөрийнхөөрөө тус хүргэх гэсэн өчүүхэн санаа минь юм.

МЭДЭЭЛЭЛ: Японд хоёр төрлийн цэцэрлэг байдаг бөгөөд нэг нь сургуулийн өмнөх боловсрол олгох зорилготой Ёочиэн бол нөгөө нь голчлон хүүхэд харах үйлчилгээ үзүүлдэг Хоикүэн гэж хэлж болно. Анандын явж буй энэ цэцэрлэг нь сургуулийн өмнөх боловсрол олгох зорилготой бөгөөд гурваас дээш насныхан хамрагдах боломжтой. Хоикүэн нь үнэхээр шаардлагатай бол хүүхдийг гурван сартайгаас нь эхлээд авах боломжтой, эцэг эхийг хөдөлмөр эрхлэхийг нь төрөөс дэмжиж, хүүхдийг нь харж өгч байгаа үйлчилгээ юм. Хоёр дахь нь хүүхдийн боловсролд мөн л анхаарах боловч, энэ хоёр цэцэрлэгийн хамгийн том ялгаа нь багшийн диплом юм. Өөрөөр хэлбэл, сургуулийн өмнөх боловсрол олгох цэцэрлэгт багшлахын тулд багш нар их сургуульдаа дөрвөн жил суралцаад, дараа нь ахин хоёр жил мэргэжил дээшлүүлж, үүний дараа улсын шалгалт өгч, багшлах эрхээ олж авдаг, Японы тун хүндэд тооцогддог шалгалтуудын нэг юм.

2020 оны дөрөвдүгээр сар...

2020 онд Ананд хоёр настайдаа Япон улсад анх ирж, хоикүэнд суралцсан тухай “Монгол хүүхэд Япон цэцэрлэгт суралцсан ТЭМДЭГЛЭЛ” болгон бичиж байсныг та бүхэн манай сайтад тавьсныг  мөн уншаарай. Эдгээр хоёр тэмдэглэлийг харвал дээрх хоёр цэцэрлэгийн ялгааг та тод томруунаар харах боломжтой болно.

Б.Гэрэлмаа

Эх сурвалж: eguur.mn